Bệnh tiểu đường – Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị 2024

Một trong những bệnh lý phổ biến và ngày càng gia tăng trong xã hội hiện đại là bệnh tiểu đường. Bệnh này là một bệnh mãn tính và không có chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, các biến chứng của nó có thể được giảm bớt bằng những tiến bộ trong y học và các phương pháp phòng ngừa hiện có. Điều này có nghĩa là người bệnh có thể có chất lượng sống tốt hơn.

Bài viết này sẽ nói về bệnh tiểu đường, từ nguyên nhân gây ra nó đến những cách ngăn ngừa và điều trị hiệu quả. Bạn có thể hiểu rõ hơn bệnh này sau khi đọc bài viết này và đưa ra những quyết định sức khỏe thông minh.

1. Giới thiệu về bệnh tiểu đường

1.1. Khái quát về bệnh và tầm quan trọng của vấn đề này trong xã hội hiện nay

Khả năng chuyển hóa đường của cơ thể bị ảnh hưởng bởi bệnh tiểu đường. Đường được hấp thu và chuyển thành glucose khi bạn ăn các loại thức ăn có đường, một loại đường đơn giản có nhiều vai trò quan trọng trong cơ thể. Tuy nhiên, những người bị tiểu đường không có khả năng hoàn thành quá trình này vì họ thiếu hoặc kháng insulin, một hormone cần thiết để giúp các tế bào của cơ thể nhận glucose.

Điều này làm tăng đường trong máu, gây hại cho các cơ quan và mạch máu. Do đó, bệnh nhân bị tiểu đường có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm như bệnh tim mạch, đột quỵ, thậm chí là sỏi thận và suy gan.

Với sự phát triển của xã hội và những thay đổi trong lối sống, bệnh tiểu đường đang ngày càng trở nên phổ biến và đặc biệt quan trọng trong xã hội hiện đại. Việc tìm hiểu và nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh này trở nên cần thiết hơn bao giờ hết do tỷ lệ bệnh nhân tiểu đường ngày càng tăng.

1.2. Thông tin về sự phát triển của bệnh tiểu đường trên toàn cầu và tại Việt Nam

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) báo cáo rằng tổng số người mắc bệnh tiểu đường trên toàn cầu hiện tại là khoảng 422 triệu người, số lượng này dự kiến sẽ tăng đến 642 triệu vào năm 2040. Tỷ lệ mắc bệnh này ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, đã tăng đáng kể trong những năm gần đây.

Báo cáo của Tổ chức Unilever Health cho biết tính đến năm 2019, có hơn 5 triệu người mắc bệnh tiểu đường ở Việt Nam, chiếm khoảng 5% dân số. Tại Việt Nam, số lượng người mắc bệnh tiểu đường có thể tăng đến 7,5 triệu vào năm 2030 nếu không có biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Theo báo cáo của Bộ Y tế Việt Nam, lối sống không lành mạnh, bao gồm ăn nhiều thực phẩm có đường và chất béo, ít vận động và căng thẳng trong công việc, là nguyên nhân chính dẫn đến việc tỷ lệ bệnh này tăng cao ở Việt Nam. Đặc biệt nhất là việc áp dụng lối sống thành thị và các quyết định của mỗi người.

2. Nguyên nhân và triệu chứng

2.1. Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường

yếu tố liên quan đến gen

• Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy những người có cha, mẹ hoặc anh chị em bị bệnh tiểu đường có nguy cơ cao hơn mắc bệnh này. Nguy cơ mắc bệnh này sẽ là khoảng 40% nếu một trong hai cha mẹ bị bệnh. Nếu cả hai cha mẹ đều bị bệnh, nguy cơ này sẽ tăng lên khoảng 80%.
• Ngoài ra, các nghiên cứu chỉ ra rằng những người thuộc nhóm nguy cơ cao sẽ có tỷ lệ mắc bệnh từ 4 đến 7 lần so với những người không có tiền sử bệnh trong gia đình.

Lối sống không tốt

• Được cho là nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường là lối sống không lành mạnh, đặc biệt là ăn uống không lành mạnh và ít vận động. Sự tích tụ chất béo trong cơ thể, đặc biệt là ở vùng bụng, do ăn quá nhiều thực phẩm có đường và chất béo và thiếu hoạt động thể chất, gây khó khăn cho việc tiết insulin và điều hòa đường trong máu.
• Ngoài ra, căng thẳng trong cuộc sống và công việc là một yếu tố chính. Căng thẳng làm giảm sự chuyển hóa đường của cơ thể, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

2.2. Triệu chứng của bệnh tiểu đường

• Thèm nước: Cảm giác khát nước liên tục là một trong những triệu chứng phổ biến của bệnh tiểu đường. Điều này xảy ra khi đường trong máu tăng lên quá cao, làm khô cơ thể. Khi lượng đường cao vượt quá mức bình thường, cơ thể sẽ cố gắng loại bỏ nó bằng cách sử dụng lượng nước lớn hơn thông qua đường tiết niệu. Điều này gây ra cảm giác khát nước.
• Tiểu nhiều lần: Hai triệu chứng thông thường của bệnh là cảm giác khát nước và tiểu nhiều lần. Đường và nước sẽ được tiết ra qua đường tiết niệu do cơ thể không thể hấp thụ được glucose. Sự thiếu hụt insulin sẽ dẫn đến tiểu đường kéo dài và tăng nguy cơ cho các biến đổi như bệnh thận, viêm gan và suy tim nếu không được điều trị.
• Giảm cân: Để có thể hoạt động, cơ thể phải giải phóng nhiều chất béo. Mặc dù bạn ăn nhiều, điều này vẫn khiến bạn giảm cân. Mặt khác, giảm cân chỉ có thể xảy ra khi bệnh nhân đang ở giai đoạn đầu của bệnh tiểu đường. Bạn có thể tăng cân trở lại khi bệnh tiến triển vì cơ thể sẽ hấp thụ lại chất béo.

3. Chẩn đoán, điều trị và cách phòng tránh

3.1. Chẩn đoán và phân loại bệnh tiểu đường

Kết quả xét nghiệm đường huyết cũng như lịch sử gia đình, tuổi tác và các triệu chứng khác giúp chẩn đoán bệnh tiểu đường. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, một người bị chẩn đoán bị tiểu đường phải có một trong những điều sau:

Đường huyết ngẫu nhiên phải vượt quá 200 mg/dL (11.1 mmol/L) và đường huyết đói phải vượt quá 126 mg/dL (7.0 mmol/L).

Đường huyết sau khi uống glucose tối thiểu 200 mg/dL (11.1 mmol/L)

Có hai loại chính để phân loại bệnh tiểu đường:

• Bệnh tiểu đường loại 1: Bệnh tiểu đường loại 1 là một tình trạng lâu dài không thể chữa khỏi. Tế bào beta trong tụy bị tổn thương thường không sản sinh được insulin, dẫn đến cơ thể thiếu insulin. Người bệnh tiểu đường loại 1 cần tiêm insulin để điều tiết đường và duy trì cuộc sống.
• Bệnh tiểu đường loại 2: Đây là loại bệnh phổ biến nhất của bệnh tiểu đường, chiếm khoảng 90% các trường hợp. Khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc loại insulin không có tác dụng hiệu quả, bệnh này thường xảy ra. Những người bệnh tiểu đường loại 2 vẫn có khả năng tự sản sinh insulin, do đó họ có thể kiểm soát bệnh bằng cách thay đổi lối sống và chế độ ăn uống của mình.

3.2. Điều trị bệnh tiểu đường

• Điều chỉnh đường huyết: Kiểm soát đường huyết trong một phạm vi an toàn và hỗ trợ cuộc sống bình thường nhất có thể là mục tiêu của điều trị bệnh tiểu đường. Để đạt được mục tiêu này, người bệnh phải tuân thủ chính sách ăn uống và lối sống lành mạnh, theo dõi đường huyết và điều trị khi cần thiết.
• Điều trị đường huyết: Người bệnh sẽ được kê đơn thuốc điều trị nếu chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh không đủ để kiểm soát đường huyết. Các loại thuốc này giảm đường huyết một cách khác nhau bằng cách kích thích sản xuất insulin hoặc tăng hiệu quả của insulin đã được sản xuất trong cơ thể.
• Thuốc insulin: Đối với những người mắc bệnh tiểu đường loại 1, điều trị bằng insulin là cần thiết và không thể được thay thế bằng các phương pháp điều trị bằng thuốc uống vì cơ thể không tạo ra lượng insulin đủ cho cơ thể. Bác sĩ sẽ chỉ định lượng insulin và thời gian tiêm phù hợp tùy vào tình trạng và lối sống của người bệnh.

3.3. Các phương pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường

• Giữ cân nặng lành mạnh: Một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh tiểu đường là duy trì mức cân nặng phù hợp. Do nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn do cân nặng cao, việc duy trì cân nặng bằng cách ăn uống lành mạnh và vận động thể chất thường xuyên là rất quan trọng.
• Vận động: Vận động thường xuyên không chỉ giúp bạn giảm cân mà còn tốt cho sức khỏe toàn diện của bạn. Vận động cải thiện sự nhạy cảm của cơ thể đối với insulin và giúp cơ thể tiêu hao năng lượng. Để duy trì sức khỏe tốt, người mắc bệnh tiểu đường nên tham gia hoạt động thể chất trong ít nhất ba mươi phút mỗi ngày.
• Kiểm tra sức khỏe thường xuyên: Định kỳ kiểm tra sức khỏe giúp phát hiện bệnh tiểu đường và các vấn đề liên quan. Những người có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường, chẳng hạn như có tiền sử gia đình, cân nặng cao hoặc tuổi tác, nên được kiểm tra định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe của họ.

4. Biến chứng của bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh nếu không được kiểm soát. Những biến chứng này có thể có tác động nghiêm trọng đến đời sống và sức khỏe của người bệnh.

• Bệnh tim mạch: Một trong những biến chứng phổ biến nhất của bệnh tiểu đường là bệnh tim mạch. Người bệnh tiểu đường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn hai lần so với những người không mắc bệnh tiểu đường. Điều này là do đường huyết cao làm tổn thương các mạch máu và tăng nguy cơ bị đột quỵ, đau thắt ngực, đau tim và các vấn đề tim mạch khác.
• Bệnh thận: Bệnh tiểu đường có thể gây hại cho thận. Đường huyết cao làm tổn thương các mạch máu trong thận, khiến thận không thể loại bỏ chất cặn và chất độc ra khỏi cơ thể. Bệnh tiểu đường có thể dẫn đến suy thận và buộc phải sử dụng máy lọc thận nếu không được điều trị kịp thời.
• Biến chứng thị lực: Ngoài ra, bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về thị lực. Bệnh tiểu đường có thể làm hỏng mạch máu ở võng mạc và thị giác, dẫn đến đục thủy tinh, đục thủy tinh thể và thậm chí là mù lòa. Để duy trì thị lực, những người mắc bệnh tiểu đường phải được kiểm tra và điều trị kịp thời.

5. Ăn uống cho người mắc bệnh tiểu đường

• Thực đơn có giá trị: Đối với người mắc bệnh tiểu đường, việc lựa chọn thực đơn hợp lý là một phần quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết của họ. Các loại thực phẩm giàu chất xơ, chẳng hạn như rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt và các loại protein ít chất béo, nên nằm trong thực đơn của bạn. Hạn chế lượng đường, muối và chất béo bão hòa cũng giúp người mắc bệnh tiểu đường tốt hơn.
• Chia nhỏ bữa ăn: Người mắc bệnh tiểu đường nên chia bữa ăn của họ thành nhiều bữa nhỏ hơn trong ngày thay vì ăn một bữa lớn. Việc này làm cho kiểm soát đường huyết ổn định hơn và giảm nguy cơ tăng đường huyết đột ngột sau khi ăn.
• Giám sát chỉ số glycemic: Một cách để đánh giá tác động của các loại thực phẩm lên đường huyết là chỉ số glycemic (GI). Để giữ cho đường huyết ổn định, người mắc bệnh tiểu đường nên chọn các thực phẩm có GI thấp. Chẳng hạn, hãy ăn hoa quả tươi hơn là nước ép hoa quả có đường, hoặc ăn gạo lứt hơn là gạo trắng.

6. Hậu quả khi không điều trị bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với chất lượng cuộc sống và tính mạng nếu không được điều trị và kiểm soát kịp thời.

• Nguy cơ bị đau tim và đột quỵ: Đường huyết cao có thể gây hại cho mạch máu và gây tắc nghẽn mạch máu, tăng nguy cơ đột quỵ và đau tim. Nguy cơ mắc bệnh tim mạch và não bộ tăng lên đáng kể nếu không kiểm soát đường huyết.
• Suy gan và suy thận: Bệnh tiểu đường có thể gây ra tổn thương cho thận và gan. Người bệnh có thể mắc suy thận hoặc suy gan, đòi hỏi điều trị kéo dài và phức tạp, nếu không kiểm soát đường huyết.
• Mất khả năng nhìn: Nếu không kiểm soát bệnh tiểu đường, có thể xảy ra các biến chứng về thị lực như đục thủy tinh, đục thủy tinh thể và mù lòa. Mất thị lực có tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống cũng như khả năng hoạt động hàng ngày của người bệnh.

7. Lợi ích khi điều trị bệnh tiểu đường kịp thời

Điều trị bệnh tiểu đường nhanh chóng mang lại nhiều lợi ích quan trọng, chẳng hạn như:

• Kiểm soát đường huyết tốt: Điều trị kịp thời giảm nguy cơ biến chứng ngay từ giai đoạn đầu bằng cách duy trì mức đường huyết ở mức an toàn..
• Giảm biến chứng: Bệnh tim mạch, đục thủy tinh thể, suy thận và bệnh thần kinh là những biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường mà điều trị sớm giúp giảm nguy cơ phát triển.
• Tăng chất lượng cuộc sống: Người bệnh có thể giảm thiểu các triệu chứng khó chịu như khát nước, tiểu nhiều, mệt mỏi và phụ thuộc vào thuốc bằng cách duy trì mức đường huyết ổn định.
• Hạn chế chi phí điều trị: Phòng ngừa và kiểm soát bệnh tiểu đường từ đầu có thể giảm chi phí điều trị trong thời gian dài do không phát triển các biến chứng nguy hiểm
• Mục tiêu giảm tỷ lệ tử vong: Tỷ lệ tử vong do các biến chứng của bệnh tiểu đường như đột quỵ, huyết áp cao và các vấn đề tim mạch giảm nhờ điều trị kịp thời.
• Cải thiện chất lượng sống: Những người bị bệnh có thể tiếp tục tham gia các hoạt động xã hội và gia đình bình thường hơn bằng cách quản lý bệnh tốt từ đầu.

8. Các câu hỏi thường gặp về bệnh tiểu đường

Những triệu chứng của bệnh tiểu đường là gì?

• Các triệu chứng của bệnh tiểu đường bao gồm khát nước, tiểu nhiều, cảm thấy đói liên tục, mệt mỏi, giảm cân không giải thích được và có thể là các vết thương chậm lành.

Chúng tôi muốn biết liệu bệnh tiểu đường có thể được điều trị không?

• Bệnh tiểu đường có thể được điều trị và kiểm soát bằng cách thay đổi chế độ ăn uống, tham gia vào hoạt động thể chất thường xuyên và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn như thế nào?

• Bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày bởi các giới hạn về chế độ ăn uống, hoạt động và quản lý sức khỏe. Để giảm thiểu biến chứng, bệnh nhân cần tự chăm sóc chặt chẽ.

9. Kết luận

Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng và điều trị bệnh tiểu đường là rất quan trọng trong bối cảnh số ca mắc bệnh tiểu đường ngày càng tăng trên toàn cầu. Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh tiểu đường và các biến chứng nguy hiểm từ bệnh là duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát cân nặng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Để có một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc, hãy chăm sóc sức khỏe của mình và thực hiện các biện pháp phòng ngừa đúng cách.